BÁC SĨ KHOA NHI - CHĂM SÓC VÀ THAM VẤN SỨC KHỎE TRẺ EM TOÀN DIỆN

Đái dầm là chuyện mà đa số các bậc cha mẹ và trẻ ngại nhắc tới. Rất nhiều người không nhận ra rằng hiện đã có những phương pháp điều trị hiệu quả và chứng bệnh này có thể được chữa khỏi trong một thời gian ngắn.

Đái dầm phổ biến hơn người ta tưởng rất nhiều. Hiện tượng này hay gặp ở trẻ nhỏ, hiếm gặp hơn ở tuổi học sinh. Theo Viện Hàn lâm Nhi khoa Mỹ, khoảng 20% trẻ 5 tuổi và 3% trẻ 12 tuổi có những đợt đái dầm. Tại Mỹ, có khoảng 5-7 triệu trẻ trên 6 tuổi mắc chứng đái dầm.

*** Trước tiên ta cần biết đến sinh lý tạo và tống xuất nước tiểu:

Khi nước tiều được bài tiết từ thận xuống bàng quang, với một lượng nước  đủ đầy và căng bàng quang thì phản xạ mắc tiểu sẽ hình thành và quá trình đi tiểu xảy ra.

Bình thường thể tích nước tiểu của trẻ em trong ngày phải < 2lít/m² da. Khi thể tích nước tiểu > 2lít/m² da thì quá trình đi tiểu sẽ nhiều hơn.

1/ Quá trình tạo nước tiểu:

Khi nước vào cơ thể thông qua đường tiêu hóa hoặc truyền qua tĩnh mạch, nước sẽ được trao đổi chất và cuối cùng được đào thải qua thận, tạo nước tiểu.

Tại thận, nước được hấp thu và bài tiết qua hệ thống các ống thận (tháp Malpighi, ống lượn gần, ống lượn xa, quai Henle, ống góp)

2/ Quá trình tống xuất nước tiểu:

Khi có một lượng nước đổ đầy bàng quang cùng với sự co thắt cơ bàng quang thì quá trình đi tiểu sẽ xảy ra,

Một tình trạng tiểu nhiều, tiểu không kiểm soát, tiểu dầm xảy ra khi một trong những yếu tố của hai quá trình tạo và tống xuất nước tiểu bị rối loạn.

A. Nguyên nhân sinh lý và di truyền:

   - Những khó khăn tâm lý như sự lo lắng, sợ sệt có thể gây ra tình trạng tiểu nhiều và tiểu dầm. -Tuy nhiên, theo bác sĩ Mark Zaontz, Trưởng khoa Tiết niệu Nhi tại một bệnh viện khu vực ở New Jersey (Mỹ), yếu tố di truyền đóng vai trò rất quan trọng – tiểu nhiều và  đái dầm liên quan nhiều tới nhiễm sắc thể số 13.

Theo ông Zaontz, khả năng mắc chứng đái dầm ở một trong những người con trong gia đình sẽ là:

+  77% nếu cả cha và mẹ đều từng đái dầm khi nhỏ.

+  44% nếu một trong hai phụ huynh từng bị đái dầm.

+ 15% nếu cả cha và mẹ không đái dầm.

   -Không phải bao giờ tiểu nhiều và tiểu dầm cũng là những  bất thường về hành vi

  -Bé uống quá nhiều nước nên dễ mắc tiểu, tiểu dầm

  -Do não bộ chưa hoàn chỉnh nên quá trình tống xuất nước tiểu có thể bị rối loạn trong giai đoạn tuổi nhũ nhi, phản xạ đi tiểu bị chi phối bởi hệ thần kinh thực vật nhiều hơn hệ thần kinh tự chủ.Khi lớn lên hai hệ thần kinh này sẽ cân bằng lại.

B.  Nguyên nhân bệnh lý:

  - Rối loạn tăng bài tiết các chất hòa tan hoặc lợi niệu thẩm thấu gây ra quá tải thẩm thấu.Quá trình này làm tăng độ lọc cầu thận, tăng nồng độ chất thẩm thấu trong lòng ống thận, gây tăng tái hấp thu nước và natri tại ống lượn gần và quai Henlé gây ra lợi tiểu thẩm thấu và tiểu nhiểu. Đây là rối loạn xảy ra trong các bệnh lý đái tháo đường, truyền Manitol, chế độ ăn nhiều chất đạm, sau tiêm thuốc cản quang qua đường tĩnh mạch…

 - Quá tải muối: sự thừa muối trong cơ thể làm kích thích trung tâm khát trong não bộ, và gây ra tình trạng uống nhiều nước dẫn đến tình trạng đào thải nhiều nước tiểu => đi tiểu nhiều, tiểu dầm ở trẻ em.

 - Tăng thải muối: kéo theo thải nước tiểu.Thường gặp ở các bệnh nhi dùng thuốc lợi tiểu, bệnh nang tủy thận, bệnh thận mất muối

 - Tăng bài tiết nước

 - Bệnh cuồng uống: bé uống nước quá nhu cầu do bị rối loạn tâm thần, bệnh lý vùng hạ đồi tuyến yên, rối loạn trung tâm khát, uống thuốc có tác dụng phụ làm khô miệng              ( chlorpromazine , Anti cholinergic, Thioridazine…)

 - Bệnh đái tháo nhạt do thận: làm mất khả năng cô đặc nước tiểu => tiểu nhiều và tiểu dầm. Nguyên nhân là do: viêm đài bể thận, dùng thuốc giảm đau, Đa u tuy, thiếu máu hồng cầu hình liềm, thận đa nang, nang tủy thận…

 - Đái tháo nhạt trung ương: Nguyên nhân là do: tổn thương tuyến yên, u tuyến yên, sau phẫu thuật  tuyến yên, hội chứng Sheehan, thuyên tắc mỡ, hội chứng Guillian- Barré..

***Cần làm gì với một em bé đi tiểu nhiều và đái dầm:

- Chẩn đoán đái dầm được đưa ra khi trẻ tiểu nhiều, luôn bị ướt quần hoặc  không thể giữ khô giường, trong khi đã lên 5-6 tuổi. Bệnh lý này hay gặp ở bé trai hơn bé gái.

- Đầu tiên , chúng ta phải loại trừ cho được các bất thường bệnh lý gây ra rối loạn quá trình tống xuất và tạo nước tiểu .Nhanh chóng điều trị kịp thời cho trẻ.Sau đó chúng ta mới có thể nói tiểu nhiều và  đái dầm là do nguyên nhân sinh lý , tâm lý hay rối loạn hành vi

- Giáo sư Alan Greene, Đại học Tổng hợp Stanford (Mỹ), nói: "Phần lớn phụ huynh coi chứng đái dầm là bất thường về hành vi hay tâm lý, và họ cố gắng giải quyết vấn đề theo hướng này. Tuy nhiên, đái dầm chỉ được coi là mang tính hành vi nếu trước đó, trẻ từng không "tè" ra giường trong ít nhất 6 tháng". Theo ông Green, đái dầm là sự kết hợp của hai yếu tố quan trọng ở trẻ:

- Nhu cầu đi tiểu nhiều về đêm

- Hệ thống tín hiệu bên trong não bộ (giúp đánh thức ta dậy ban đêm khi có nhu cầu tiểu tiện) chưa hoàn thiện.

Khi lớn lên, người ta thôi không đi tiểu nhiều về đêm và dễ tỉnh giấc khi ngủ.

Hai phương pháp điều trị chứng tiểu nhiều và  đái dầm là do nguyên nhân sinh lý , tâm lý hay rối loạn hành vi được các bác sĩ đánh giá là hiệu quả nhất gồm: hạn chế nước vào  cơ thể trẻ sau 8 giờ tối ( kể cả sữa và thức ăn buổi chiều tối)

1. Tác động lên hệ thống tín hiệu bên trong

- Trẻ được mặc đồ lót hoặc quần áo ngủ có cài đặt những bộ phận cảm biến đặc biệt với độ ẩm. Chuông báo động sẽ kích hoạt ngay khi xuất hiện một giọt nước. Vì trẻ đái dầm thường ngủ rất say, nên ban đầu, chuông báo động thường chỉ đánh thức được người lớn trong gia đình, những người này sẽ đưa trẻ vào nhà vệ sinh. Việc bị đánh thức và đưa vào nhà vệ sinh hết đêm này đến đêm khác có thể giúp trẻ phát triển hệ thống tín hiệu để tự thức dậy khi cần thiết. Nhưng hiện tại ở Việt nam chưa có thiết bị này. Thường là cha mẹ trẻ phải cho trẻ đi tiểu trước khi đi ngủ ( khoảng 9-10 giờ đêm), sau đó khoảng  2-3 giờ sáng đánh thức bé dậy cho đi tiểu, nên nhớ rằng bé phải hoàn toàn tỉnh táo rồi mới xi tiểu vì nếu bé vẫn ngủ thì trong giấc ngủ bé sẽ tiếp tục tiểu dầm

- Bác sĩ Zaontz, chuyên gia về bệnh tiết niệu của trẻ em giải thích: "Điều này giống như khi bạn bắt đầu một công việc mới, và phải dậy sớm hơn nhiều. Đầu tiên, bạn cần đến đồng hồ báo thức. Nhưng sau một thời gian luôn bị đánh thức vào cùng một thời điểm, cuối cùng bạn có thể tự tỉnh dậy vài phút trước khi đồng hồ đổ chuông. Thiết bị chống đái dầm hoạt động theo nguyên tắc đơn giản đó, và thường thu được kết quả tốt đẹp sau khoảng 12 tuần".

2. Dùng thuốc giảm bài tiết nước tiểu trong đêm

- Đó là thuốc DDAVP, dạng tổng hợp của hoóc môn vasopressin. Hoóc môn này được cơ thể sinh ra một cách tự nhiên nhằm làm giảm lượng nước tiểu sản xuất về ban đêm. Thuốc tỏ ra rất hiệu quả, giúp trẻ đi tiểu ít hơn về đêm. Nếu dùng thuốc đều đặn, trẻ sẽ tạo được cho mình thói quen thường xuyên không tè ra giường cho tới khi khỏi bệnh.

- Hai phương pháp này tuy được các bác sĩ khuyên dùng nhiều nhất nhưng lại không hay được cha mẹ áp dụng. Trừng phạt trẻ là hình thức phổ biến nhất mà các bậc phụ huynh thường làm khi thấy con đái dầm. Điều này chỉ làm cho mọi việc xấu đi.

- Theo các chuyên gia, cha mẹ và trẻ cần mạnh dạn trao đổi về tình trạng của trẻ với bác sĩ để tìm phương pháp điều trị. Phụ huynh cũng cần hiểu rằng đái dầm không phải lỗi của trẻ và nằm ngoài tầm kiểm soát của các cháu.

Bác sĩ Hà